Karuna – Hoe leef je compassievol?
Karuna (Karuṇā, करुणा), compassie, is de tweede kwaliteit van het hart, de tweede van de Brahma Vihara.
Compassie is een warm gevoel van zorg hebben voor dat wat zorg nodig heeft en toewijding om lijden te verzachten of weg te nemen. Het cultiveren en ontwikkelen van compassie is een training in aanwezigheid, zorgzaamheid, solidariteit en dienstbaarheid.
Medelijden of verdriet zou kunnen lijken op compassie, maar is fundamenteel anders. Compassie geeft geen mede-lijden; je gaat niet bij de ander in de put zitten, maar je biedt de ander (of jezelf) de helpende hand bieden om uit te put te komen, vanuit een stabiel, mindful en open hart. Het gaat uit van het principe dat alles één is. Het tegenovergestelde van compassie is haat of wreedheid, wat alleen mogelijk is als er afscheiding is en er geen verbinding ervaren wordt.
Compassie is, net als vergeving, een pad naar het einde van lijden. Het is een specifieke vorm van metta / liefdevolle vriendelijkheid, die opkomt bij het gewaar worden van lijden.
Aspecten van karuna / compassie
de aard van lijden
Als eerste vereist karuna of compassie dat je de aard van lijden duidelijk kunt zien. Iemand die meer geleden heeft, kan meer ontwikkeld zijn in compassie. Want lijden kan een diep begrip van lijden geven. De doorvoelde kennis van hoe het voelt, de impact, de tijdelijkheid en reikwijdte van specifiek lijden én de kracht die nodig is om erin te blijven voelen. Om ondanks het lijden open te blijven, sterk en aanwezig.
de wil tot verlichting
Ten tweede is compassie ook de wil om het lijden te verlichten; een sterke wil die leidt tot actie. Kleine of grote handelingen die troost en steun kunnen bieden en praktisch of mentaal kunnen helpen.
volledig aanwezig
Een derde, belangrijk, aspect van compassie is de focus op de zorg zelf en niet op de uitkomst. Mindful zijn. Dit geeft een enorme kracht en dit is wat compassie ook verschillend maakt van medelijden. Het zorgt ervoor dat je het moment accepteert en niet met je wilskracht wilt veranderen. Dit heeft ook een soort overgave en vertrouwen in zich; de hypothese dat dat wat gebeurt goed is. Je kunt ervan uitgaan dat jouw volledige aanwezigheid meer kan transformeren dan je ego/persoonlijkheid die wil dat dingen anders gaan dan ze gaan. Je hart blijft in zijn kracht onveranderd, sereen en kalm.
er is geen ‘goed’ en ‘slecht’
Ten vierde is compassie niet oordelen. Dit heeft te maken met het vorige punt; er is geen ‘goed’ en ‘slecht’, maar alles is één. Als jij (en alles en iedereen) onderdeel is van alles, is alle lijden is dus ook onderdeel van jou. Verlichting van lijden geeft dus verlichting aan het geheel, dus ook aan jou. Je kunt compassie ontwikkelen voor alle lijden, niet voor slechts bepaald lijden. Lijden is alles wat niet in liefde is en zich niet één voelt met alles. Dus je kunt compassie ontwikkelen voor degenen die geslagen worden en ook voor degene die slaat, voor degenen die hulp nodig hebben (vluchtelingen bijvoorbeeld) en ook voor degenen die geen hulp willen geven…
onbeperkt
Als vijfde is compassie onbeperkt, dus niet beperkt tot alleen ‘goede’ mensen (zie het vorige punt), of zelfs alle mensen (slachtoffers dan wel daders). Je kunt het uitbreiden naar alle wezens; dieren (dus ook bijvoorbeeld de mug in je slaapkamer, de slak in je tuin en de spin die in je gootsteen gekropen is), planten (de mooie, de eetbare én dat wat je onkruid noemt) en de minerale wereld, de aarde, …
Karuna Bhavana – Hoe ontwikkel je compassie?
Karuna bhavana is de training van compassie. Compassie is goed te ontwikkelen. Vijf handige stappen:
Zie en begrijp het lijden
Als eerste: oog hebben voor lijden dat er is. Er is veel leed in de wereld, uitgesproken of verborgen, dichtbij en verder weg. Toch hebben we in het dagelijks leven meestal niet de neiging om ons daarmee bezig te houden. Vaak juist sluiten we ons er vanaf. Wat doe je als je het nieuws kijkt? Je ziet de meest vreselijke dingen, en toch zie je het niet echt. Het is soms makkelijker om doof en blind te zijn voor het lijden dat er is.
Wanneer je aandacht hebt, kun je meer zien en de wil ontwikkelen om er wat mee te doen.
Een paar voorbeelden, NIET bedoeld om schuldgevoel aan te praten, maar als inspiratie voor het ontwikkelen van compassie. Belangrijk is om alleen te werken met dat wat je aanspreekt, en de rest gewoon even laten liggen.
- De superknaller-kip in de supermarkt – sta je stil bij het leed dat daarin zit?
- Alle bestrijdingsmiddelen die op je groente zit – heb je oog voor het effect op de insecten, de plant zelf en het klimaat?
- De kleren die je koopt – hoeveel leed zit daarin; wil je weten wie dat onder welke omstandigheden heeft gemaakt?
- Een spin in je badkamer – heb je die al doodgeslagen voordat je erover na hebt gedacht?
- En je weet wel dat het niet goed is voor het klimaat om te vliegen – maar doe je daar iets mee?
- Als je iemand kent/ ziet die stil, nors of vaak boos is – zou die iets nodig hebben?
Actie
De tweede stap is actie. Voel waar je lijden wilt helpen verlichten. Als de wil er niet is, ga dan terug naar het eerste punt – wees je bewust van lijden om je heen. Acties hoeven niet meteen groots te zijn; kleine gebaren kunnen ook veel voldoening en verlichting geven. Eens op bezoek gaan bij de buurvrouw die eenzaam is, stickers op je ruit plakken als vogels ertegenaan vliegen, mensen glimlachend gedag zeggen, een bij die binnen is gekomen gewoon buiten zetten in plaats van dood maken…
Mindfulness
Gelijk op met de tweede gaat de derde stap: focus je op de actie zelf en wees je bewust van hoe het voelt om dit te doen (in plaats van: focus of de ander wel blij is met wat je doet). Het gaat niet om dat je complimenten krijgt of dat je het goed vindt van jezelf dat je dit doet. Het werkt ook niet om iets als een soort opoffering te doen. Ware compassie gaat niet om jou als afgescheiden ego/persoonlijkheid in de wereld, maar om de ervaring van éénheid. Acties gericht op het verlichten van lijden geven een verlichting van het geheel.
Realiseer je dat de kwaliteit en kracht van je hart hetzelfde is in tijden van vreugde als in tijden van lijden. Mindful zijn kun je in alles trainen, bijvoorbeeld wanneer je huishoudelijke taken doet: tijdens de afwas ook met je gedachten bij de afwas zijn.
Voor het niet-focussen op het resultaat, kan het behulpzaam zijn om ‘uit te zoomen’: het gaat niet om dit specifieke lijden, maar om het verlichten van het algemene lijden; iedereen die zich in de ‘slaap’/ illusie van het ene lijden naar het andere lijden haast zonder dat hij een idee heeft hoe hij hieraan kan ontsnappen. Samsara, de dagelijkse, onverlichte wereld.
niet-oordelen
Als vierde: voor het niet-oordelen (compassie uitbreiden naar zowel slachtoffer als dader) kan het behulpzaam zijn om je te realiseren dat iedereen/alles, net als jij, naar geluk streeft (geluk, liefde, vrijheid, goedkeuring) in de beste vorm die hij kent. Als iemand geen betere weg dan geweld weet, is dat geen compassie waard? Hoe afgescheiden zal hij/zij zich voelen? Is dat ook lijden?
verbondenheid / alles is één
En de vijfde: met het ontwikkelen van compassie zul je merken dat je gevoel van verbinding groter wordt. Je kunt ook mediteren op verbondenheid. Hiervoor kun je de verbondenheid die voelbaar is in je hart als focus-punt nemen voor je meditatie. Dan blijf je tijdens de meditatie waarnemen hoe deze verbondenheid zich ontwikkelt.
Waarom zou je compassievol willen leven?
Karuna Bhavana (de beoefening van compassie) leidt tot:
- een gevoel van verbondenheid, éénheid en vrijheid
- een beter immuunsysteem
- een betere connectie tussen verschillende delen van de hersenen
- meer emotionele veerkracht
- levensvreugde en kalmte, gelijkmoedigheid (de vierde van de hartskwaliteiten)
- een hart dat open, sterk en liefdevol voelt
- een wijsheid die weet, begrijpt en klaar is om te helpen
- minder leed in de wereld
En als je meteen een kleine actie wilt doen: Bij Amnesty kun je je aanmelden voor bliksemsnelle e-mail acties die echt helpen.
Wil je diepgaand oefenen met de karuna meditatie? Geef je op voor het komend verdiepingsweekend ‘Brahma Vihara’.
Wat is compassie voor jou? En hoe ontwikkel jij meer compassie? Ik hoor het graag, laat een reactie achter hieronder.
meer blogs over yoga filosofie
Ik denk dat het onmogelijk is om werkelijk voor “alles en iedereen” compassie te kunnen voelen/ontwikkelen. Maar hoe meer dit beoefend/ontwikkeld wordt, hoe fijner het leven is/zal zijn. Mooi streven dus… 🙂
Niets is onmogelijk, er zijn echt wel mensen die dit kunnen. Het is wel de hele kleine minderheid vooralsnog, maar hopelijk gaat dat in de komende tijd veranderen; op naar een werkelijk compassievolle wereld!
Wat een uitgebreide tekst over compassie en mededogen! Fijn, de helderheid waarmee je de essentie van deze belangrijke kwaliteit van het hart beschrijft. Het is bijzonder om te lezen hoe compassie niet alleen een warm gevoel van zorg en toewijding omvat, maar ook een actieve houding van aanwezigheid en solidariteit . Wat mij vooral raakt in jouw beschrijving, is hoe compassie verschilt van medelijden. Juist het aspect van het niet ‘meelijden’ en niet ‘meeverdrinken in de put’ spreekt mij aan. Ik herken daarbij het belang van het transformeren van gevoelens van medelijden naar zorgzaamheid en liefde, zowel voor onszelf als voor anderen. In mijn eigen leven spelen nu zaken en probeer ik dit ook bewust te oefenen – niet verzuipen in medelijden, maar het omzetten naar acties van zorgzaamheid en liefde.
En ik ben het volledig eens dat compassie niet beperkt is tot alleen ‘goede’ mensen, maar zich uitstrekt naar alle wezens en zelfs de hele planeet. Maar soms sluit ik daarvoor (bewust) mijn ogen omdat het anders teveel is; als je ziet wat er allemaal in de wereld gebeurt op het moment. Maar het is idd ook goed om te beseffen dat je heel klein kunt beginnen met actie ondernemen zoals in je tips!
Het is een proces van voortdurende groei en ontwikkeling, dus ik denk dat het fijn is om de teksten / blogs over de brahma vihara regelmatig even terug te lezen.
Ik merk dat compassie vaak vanzelf komt, vooral rondom thema’s waar ik zelf ook mee geworsteld heb. Ik zie het doorleven van mijn eigenlijk moeilijke periodes als de basis van het voelen van compassie voor de ander. Ook merk ik dat als ik het moeilijk vind om compassie te voelen voor iemand, dat het soms om een thema gaat waar bij mij zelf nog ‘lading’ op zit. Ik probeer dat dan te zien als een uitnodiging om ernaar te kijken. Klinkt allemaal prachtig, maar is lang niet altijd makkelijk. En echt kunnen verblijven bij het lijden dat er bij een ander is en niet willen ingrijpen om het lijden weg te nemen is erg moeilijk. Ik schiet soms ook in de actiestand…
De actiestand is heel prima, om het lijden te verlichten. Dat is ook stap 2, werkelijk iets doen. De actie komt idealiter uit compassie voort en niet uit medelijden, en ook vanuit de kracht van het hart in plaats van de wilskeacht van het ego. Dan kun je vanuit gelijkmoedigheid en daarmee werkelijke kracht verlichting bieden in plaats van de verontwaardiging of frustratie over wat er is. Wellicht is dat verschil soms niet eens zo zeer te zien aan welke actie je doet, maar wel ik de kwaliteit en onderliggende ware kracht en aanwezigheid die voelbaar is.
Compassie vind ik een mooie hart kwaliteit. Ook een lastige. Bij het zien of opmerken van andermans lijden schiet ik vaak meteen in actie modus. Hoe kan ik je helpen? Hoe kan ik er voor zorgen dat je niet meer lijdt? Het is voor mij een mooie oefening om te leren dat je in compassie bij iemand kunt zijn, zonder het lijden voor iemand op te lossen.
Het was fijn om al deze stappen te lezen. Ik voel dat ik vooral moeite heb met compassie uitbreiden naar iemand die geweld gebruikt. Ik probeer mijzelf te vertellen dat iemand geen betere weg dan geweld weet, en voel dat ik wel meer compassie voel, maar tegelijkertijd veroordeel ik deze persoon ook nog in mijn onderbewustzijn. Ik merk wel dat ik tijdens deze opleiding wel meer compassie heb ontwikkeld en dat voelt heel fijn en prettig! Heel leerzaam.
Heel fijn om deze stappen zo te lezen, dat breekt de ‘grote opgave’/het einddoel van compassie voelen, ook voor dat wat ‘kwaad’ doet, wat beter op voor mij. Het moeilijkste vind ik om compassie te hebben voor dat wat ‘kwaad’ heeft gedaan, vooral wanneer het voor mijn gevoel op mijzelf gericht was. Dan is het oordeel vaak toch sterker omdat er persoonlijke gevoelens omhoog komen en het lastig is om het grotere plaatje te blijven bekijken. Toch compassie voelen en begrip hebben, en ook voor jezelf opstaan, ik vind het een lastige balans. En wat betreft actie, hoe beslis je of iets ‘belangrijk’ genoeg is om tot actie over te gaan? Ik hoop door eerst te focussen op compassie naar mezelf toe, dat dit kan uitstralen naar alles om me heen en dat deze vragen zichzelf zullen beantwoorden.
Ja, herkenbaar voor iedereen denk ik; als ‘kwaad’ naar jou gericht was, is het moeilijker om daar los van te komen. En ook het voor jezelf opkomen en tegelijkertijd ook compassie en begrip hebben naar zowel jezelf als de ander vergt ook de nodige oefening. En welke acties doe je wel en welke niet? Wees daarin geduldig en ontspannen naar jezelf: je kunt doen wat je kunt doen en je laten leiden tot waar de wil is om het lijden te verlichten, niet jezelf allerlei onmogelijkheden opleggen of jezelf gaan wegcijferen. Met meer oefening komt meer gevoel van compassie en meer actie, maar laat de actie volgen uit het gevoel van compassie, zodat je de actie altijd met liefdevolle vriendelijkheid naar jezelf kunt uitvoeren en niet vanuit een ‘moeten’.
Deze blog brengt mij even terug naar mijn beweegredenen om toentertijd social worker te willen worden. Dat ontstond uit, dacht ik, compassie. Wat wist ik toen weinig, bedenk ik mij. Het was niet verkeerd. Het was uit een soort mededogen en wil om lijden te verlichten voor mensen die het minder goed dan mij hebben. Maar vooral willen oplossen en vooral met mensen met wie ik ‘gemakkelijk’ om kon gaan (of zij met mij)
In de loop der jaren ontwikkelde dit, de compassie. Ik leerde ook compassie te voelen voor mensen die ik minder leuk vind, ik leerde naast mensen te staan, zonder overnemen en het te willen oplossen. Er gewoon zijn en ondersteuning bieden. Minder te oordelen over mensen die ik op straat tegen kom. Een glimlach bieden aan vreemden. Dat je gedrag toont maar dat je niet je gedrag bent. En nu leer ik wederom nog meer. Ik mag compassie ook oefenen in mijn eigen leven. Compassie voor dingen die nu nog automatisch gaan, zonder bewustzijn, zoals kleding kopen of de harde oordelen over mezelf. Alles is 1 er is geen onderscheid in mijn werkleven en mijn eigen leven. Ik wil graag nog meer compassie ontwikkelen door het beoefenen van de verbondenheid, door mindful te zijn en minder te oordelen ( in het bijzonder mijzelf…en dan automatisch naar de ander (Spiegel) …)
Wat is compassie mooi en moeilijk tegelijk. Het zien van lijden bij een ander lukt me vaak wel, begrijpen van het lijden is al moeilijker en tot actie overgaan nog moeilijker. Er zit nog een hoop oefening in het aanwezig zijn zonder oordeel en verwachting van resultaat. Heel soms lukt het al wel, meestal nog niet. Mijn valkuil ligt toch wel in het willen oplossen van het lijden. Mooi hoe het hier in stappen staat uitgewerkt, dit geeft een goed inzicht in hoe het precies werkt en waar ik naartoe kan werken 🙂
Mooie blog! Voor mij is de kunst (en uitdaging) in compassie om bij iemand te kunnen ZIJN in diens lijden zonder iets te hoeven of willen DOEN. Ik merk ook steeds vaker dat taal niet toereikend is bij lijden, mits je tenminste niet in allerlei clichés terecht wilt komen. Dus hoe dan aanwezig te ZIJN bij de ander zonder taal of actie is iets wat ik nog wel veel verder wil onderzoeken. Dat valt voor mij onder levenskunst 🙂
Compassie is voor mij een mooi iets, vooral het mindfull aanwezig zijn in het lijden. Ik zag van de week een mooie spreuk. Op het moment dat het hechten begint, begint het lijden. Ik vond dit zo’n eyeopener. In het verleden had ik een vorm van gehechtheid aan pijn, toen mijn leven een aaneenschakeling was van snel opvolgende heftige ervaringen. In tijden dat er geen lijden was, zat ik te wachten wanneer het weer mis zou gaan (ik stond continue in de vechtmodus)
In het hier en nu, weet ik dat deze ervaringen mij sterker hebben gemaakt in de zin van rust behouden bij lijden en er naar toe ademen of gewoon als je de ander ziet lijden, zijn of haar hand pakken en vragen wat heb je nodig. De antwoorden verwonderen me steeds meer. Het is gewoon aanwezig zijn met hart en ziel.
Fijn dat je hier compassie in zijn vele facetten omschrijft. Dit helpt mij om te onderzoeken waar ik compassie toepas en waar ik meer aandacht voor kan hebben. Ik ontdek dat ik het makkelijker vindt om compassie te hebben voor mensen verder van mij af dan voor de mensen die het dichtst bij me staan. Hier dan in compassie naar kijk bij mezelf en ondersteunen met een mooie meditatie. Dank voor de aanreiking
Fijn om er zo over te lezen, het voelt door in mijn lijf. `ik merk dat het bewustzijn van compassie zorgt dat je op een andere manier naar dingen gaat kijken en vooral ook kleine dingen, ook hier geldt denk groot en doe klein zo mooi.
Mooie blog Marloes. Ik vind vooral de tip om te mediteren op verbondenheid erg mooi.
Compassie is voor mij het aandacht hebben voor mensen die in een moeilijke situatie zitten. En proberen om zonder oordeel en vanuit je hart te reageren. Het is best een uitdaging om het oordelen achterwege te laten. Daarom is het goed om daarbij stil te staan en te blijven oefenen.